نوروز سنتی ایرانی- اسلامی

در آخرین روزهای اسفندماه در جلسه ای از تلاش و زحمت همکاران پردیس شهیدان پاکنژاد تقدیر و تشکر به عمل آمد  و هر کدام از همکاران به مناسبت رسیدن بهار و نوروز مطالبی را  بیان کردند. آقای دکتر رضایی سرپرست پردیس نیز سخنانی را در وصف نوروز این سنت ایرانی - اسلامی بیان داشتند که متن آن در ادامه می آید.

به نام خدای بهارآفرین

ز کــوی یــار مـی آیـد نـسـیـم بـاد نـوروزی

ازاین باد ارمدد خواهی چـراغ دل برافروزی

چو گُل گرخرده ای داری خداراصرف عشرت کن

کـــه قــارون را غـلـطـها داد سـودای زرانـدوزی

زجــام گـُـل دگـر بـلـبـل چنان مست می لعل است

کــه زد بــر چـرخ فیروزه صفیربخت فیروزی

بــه صـحـرا رو کـه ازدامـن غـبـارغـم بیفشانی

بــه گـلـزار آی کز بـلـبـل غزل گـفـتـن بیاموزی

چوامکان خلودای دل دراین فیروزه ایوان نیست

مـجـال عـیـش فرصت دان به فیروزیّ وبهروزی

طـریـق کـام بخشی چیست ترک کام خود کردن

کلاه سـروری آن اسـت کـه ازاین ترک بردوزی

سخن درپرده می گویم چوگل ازغنچه بیرون آی

که بیش ازپنج روزی نیست حکم میر نوروزی

نـدانـم نوحه ی قُمری به طرف جویباران چیست

مگر او نـیـز هـمـچـون من غمی دارد شبانروزی

میی دارم چو جان صافیّ وصوفی می کند عیبش

خــدایــا هـیـچ عـاقـل را مـبـادا بـخـت بـد روزی

جــدا شد یــار شیرینت کنون تنها نشین ای شمع

که حکم آسمان این است اگر سازی وگر سوزی

                                              حافظ

—  ایرانیان قدیم جشن های زیادی داشتند. هر وقت نام ماه و روز برابر می شد جشن می گرفتند نوروز چون بر خلاف جشن های ایران باستان روزی بوده که ماه و روز برابری نمی کرده لذا به سایر جشن ها برتری داشته است.

— در مورد پیدایش این جشن افسانه های زیادی مطرح است اما آنچه به آن جنبة اسرار آمیز می بخشد آیین های بسیاری است که روزهای قبل و بعد از آن انجام می گیرد.

— ایرانیان باستان اعتقاد داشتند که ناآرامی ریشه آرامش است و گاهی پریشانی و ناراحتی اساس راحتی و آسایش است و چه بسا که در پاره ای از مراسم نوروزی عمداً پریشانی بوجود می آوردند.

- مثلاً معتقد بودند که از 26 اسفند تا 5 فروردین ارواح مردگان (فروهرها) باز می گردند به خانه ها لذا افرادی با صورتک سیاه برای تمثیل در کوچه و بازار رفت و آمد می کردند و بدین شیوه فاصله مرگ و زندگی را به هم می ریختند و قانون و نظم یکساله را محو می کردند. (باقیمانده آن حاجی فیروزه یا آتش افروز بود)

- رسم میر نوروزی هم جا به جا شدن جای ارباب و بنده بود. به قصد تفریح یک نفر را از طبقات پایین برای چند روز یا چند ساعت سلطان می کردند و او اگر قواعدی بیجا و دستور بی جا صادر می کرد از مقام امیری بر کنار می شد. حافظ در این باره گفته است:

"سخن در پرده می گویم، چو گل از غنچه بیرون آی،

که بیش از چند روزی نیست، حکم میر نوروزی"

- خانه تکانی هم به این نکته اشاره دارد: اول در هم ریختگی است بعد نظم و نظافت. تمام خانه برای نظافت زیر و رو می شد. حتی خانه ها را رنگ آمیزی می کردند.  اثاثیه کهنه را دور می ریختند و نو می خریدند. شکستن کوزه را به عنوان اینکه جایگاه آلودگی ها و اندوه های یکساله بود واجب می دانستند. ظرفهای مسی را به رویگران می دادند. نقره ها را جلا می دادند. گوشه و کنار خانه ها را از غبار پاک می کردند . فرش و گلیم را می شستند.

- نظافت و تمیزی بر اینکه ارواح مردگان در این روزها به خانه و کاشانه خود باز می گردند اگر خانه را تمیز بود بستگان را شاد ببینند خوشحال می شوند و دعا می فرستند و اگر نه غمگین و افسرده باز می گردند به همین دلیل چند روز به نوروز مانده در خانه مشک و عنبر می سوزاندند و شمع و چراغ روشن می کردند. از 20 روز به عید مانده سبزه می کاشتند. (12 دانه: گندم- جو- برنح- عدس- ارزن- نخود- کنجد- باقلا- کاجیله- ذرت- ماش) و بالیدن هر یک را به فال نیک می گرفتند و می گفتند دانه در سال نو موجب برکت و باروری خواهد شد.

— گندم و جو و ارزن را به نماد (پندار نیک)- (گفتار نیک) و (کردار نیک) سبز می کردند.

- اصیل ترین پیک نوروزی سفره ی هفت سین بوده است  که به تعداد هفت تا فرشته یا به قول زردشتی ها "امشاسپند" مایه می گرفته است:

1- آب و سبزه   نماد روشنایی و افزونی

2- آتشدان (شمع و چراغ)  نماد پایداری نور و گرما

3- شیر  نماد نوزایی و رستاخیز و تولد دوباره

4- تخم مرغ  نماد نژاد و نطفه

5- آیینه  نماد شفافیت و صفا و یکرنگی

6- سنجد  نماد دلدادگی و زایش و باروری

7- سیب  نماد عشق و محبت

8- انار  نماد تقدس

9- سکه های تازه ضرب شده  برکت و دارندگی

10- ماهی  نماد برج سپری شده اسفند ماه

11- نارنج  نماد گوی زمین

12- گل بیدمشک  نماد گل ویژه اسفند ماه

13- کتاب مقدس

نوروز از جشن های ملی ایرانیان به شمار می رود و از روزگار باستان در میان ملت ایران وجود داشته اشت با ورود دین اسلام به این سرزمین، این جشن رنگ و بوی مذهبی به خود گرفت و از آن پس سفره های هفت سین ایرانیان مزیّن به کتاب آسمانی مسلمانان (قرآن) شد و لحظه تحویل سال با دعای سال (یا مقلب القلوب و الابصار) حالتی معنوی به خود گرفت.

روایات زیادی درباره مبارکی این جشن فرخنده از پیامبر اسلام و ائمه معصومین نقل شده که چند نمونه را اشاره می کنیم:

عبدالصمد بن علی روایتی را از جدش نقل می کند که نوروز جامی نقره ای پر از حلوا برای پیامبر هدیه آوردند آن حضرت پرسید که این چیست؟ گفتند عید بزرگ ایرانیان است. فرمود: آری. در این  روز بود که خداوند عسکره را  زنده کرد. از پیامبر پرسیدند عسکره چیست؟ فرمودند (هزاران مردمی بودند که از ترس مرگ ترک دیار کردند و سر به بیابان نهادند و خداوند به آنها گفت: بمیرید و مردند. سپس آنها را زنده کرد و ابرها را فرمود که بر آنها ببار) به همین دلیل آب پاشیدن در این روز رسم شده است.

پیامبر پس از آن حلوا تناول فرمودند و آن را میان اصحاب قسمت کردند و گفتند کاش هر روز برای ما نوروز بود. (آثار الباقیه ص 325)

معلی بن خنیس می گوید روز نوروز بر حضرت امام صادق وارد شدم، ایشان فرمودند این روز را می شناسی گفتم (فدایت شوم این روزی است که ایرانیان  آن را بزرگ می دارند به یکدیگر هدیه و ارمغان می دهند) سپس امام صادق فرمودند (سوگند به خداوند که این بزرگداشت نوروز به علت امری کهن است که برایت بازگو می کنم تا آن را دریابی) سپس گفتند (ای معلّی روز نوروز روزی است که خداوند از بندگان خود پیمان گرفت که او را بپرستند و برای او شریک بگیرند و به پیامبران و رهروان او بگروند و به پیشوایان دین ایمان بیاورند.

همان روزی است که آفتاب در آن طلوع کرد/ بادها وزیدن گرفت/ و زمین در آن شکوفا و درخشان شد/ همان روزی است که کشتی نوح در کوه آرام گرفت/ پیامبر خدا امیرالمؤمنین را بر دوش گرفت و بت های قریش را از کعبه به زیر افکند و بتان را خرد کرد چنانکه ابراهیم اینکار را کرد/ همان روزی است که پیامبر به یاران خود در غدیر خم گفت با علی(ع) و همان روزی است که حضر ت قائم(عج) بر دجّال پیروز شود و او را در کنار کوفه بر دار می کشد و هیچ روز نوروزی نیست که ما در آن متوقع گشایش و فرج ایشان نباشیم زیرا نوروز از روز های ما شیعیان است (بحار الانوار جلد 14 صحت نوره)

بزرگداشت این روز در نزد ما شیعیان تا امروز ادامه دارد و هیچ گاه سفره هفت سین ما بدون قرآن و بدون دعای یا محول الحول و الاحوال برگزار نشده است. والسلام